Bu makale sana Almanca’da edilgen çatı ile ilgili tüm temel bilgileri öğretecek. Çok sayıda kolay anlaşılır örnek ile biçiminden, anlamından ve kullanımından bahsedeceğiz.
Umarım Almanca öğrenirken gerçekten AKTİF’sinizdir, ama bugün biraz PASİF olalım :), ya da daha doğrusu Almanca’da Passiv nedir, nasıl çalışır ve ne zaman kullanılır ona bir göz atalım. Bu yazı, konu hakkında daha önce hiç bilgin yoksa veya çok az bilgin varsa, sana temel bir anlayış sağlayacaktır. Ayrıca, sana edilgen çatının tüm önemli zamanlarını ve biçimlerini gösterdiğim 2. bir bölüm de var: Almancada Edilgen Çatı (2. Bölüm) – Tüm zamanlar
Edilgen çatı nedir?
Edilgen çatı Almanca dilbilgisinde temel bir konudur ve genellikle A2/B1 seviyesinde öğretilir. Türkçede bile edilgen çatıyı hiç duymadıysan, ilk fikir edinmek için iki Türkçe cümleye bir göz atalım.
Aktiv etken çatı
Passiv: edilgen çatı
Activ: Öğrenci metni yazar.
Passiv: Metin (öğrenci tarafından) yazılıyor.
Neden ve ne zaman kullanılmalı
Ana fonksiyonu, odağı fiilin eylemini gerçekleştiren kişi veya şeyden (buna dilbilgisinde “Agens” denir) uzaklaştırmaktır ve odağı eyleme taşımaktır. Yani, birinin ne yaptığına vs. odaklanmak yerine, edilgen çatı ne yapıldığına vurgu yapar.
Stilistik bir bakış açısıyla, edilgen cümle daha az doğrudan ve daha nesnel hissettirir, bu yüzden (haber) raporlarında ve daha resmi konuşmalarda çok kullanılır. Bir başka kullanım de Agens kim olduğunu bilmediğimiz durumlardır ( Bisikletim çalındı. Kimin yaptığını bilmiyorum ama…).
Bu yazı Almanca’da edilgen çatının nasıl oluşturulacağını ve kullanılacağını açıklayacaktır. Burada sadece şimdiki zamanı konuşacağız. Diğer tüm zamanlar ve formlar için bu makaleye göz at.
Edilgen çatı: Almanca örnek
Hemen konuya girelim ve Almanca bir örneğe göz atalım.
Aktiv: Der Schüler schreibt den Text.
Passiv: Der Text wird (vom Schüler) geschrieben.
Yardımcı fiil olarak “werden “e ihtiyacımız var. Sonra “werden” biçimini fiilin Partizip 2 şekli ile birleştirmemiz gerekir.
Düzenli biçimler her zaman “t” ile biter ve (genellikle) “ge” ile başlar. Yani “gemacht” biçimi “machen” fiilinin (düzenli) Partizip 2 biçimidir. Bununla birlikte maalesef birçok fiilin düzensiz biçimleri vardır, tıpkı ilk örneğimizde kullandığımız gibi “*geschreibt” yerine “geschrieben”.
► Unutma: Almanca’da edilgen çatı formülü werden + Partizip 2‘dir.
Yardımcı fiil “werden”
Dikkat edilmesi gereken 3 önemli husus
Activ: Der Schüler schreibt den Text.
Passiv: Der Text wird (vom Schüler) geschrieben.
Akkusativ ► Nominativ: Aktif ve pasif cümleyi karşılaştırırsak, “den Text” nesnenin (Akkusativ) yeni oluşturduğumuz pasif cümlemizde özne haline (Nominativ) “Der Text…” geldiğini görebiliriz. Bu önemlidir, çünkü genellikle sadece (elbette bazı istisnalar var) Akkusativ nesne alan fiillerle (yani geçişli fiillerle) edilgen bir cümle kurabiliriz.
Bu tür fiillerin örnekleri şunlardır:: einen Text schreiben, jemanden lieben, jemanden anrufen (yazmak, sevmek, aramak).
Kin: Edilgen cümlelerdeki bir diğer önemli husus da Agens ile ilgilidir (Kim tarafından yapıldı?). Örneğimizde de görebileceğin gibi, önemli bir bilgi katmadığı sürece Agens’in belirtilmesi gerekmez. Hatta birçok edilgen çatı cümlesinde Agens’in kim olduğu bile bilinmez (Bisiklet çalındı…. ama bunu kimin yaptığı hakkında hiçbir fikrim yok).
Pasif cümlelerde Agens’i belirtmek için “von” edatını (her zaman +Dativ) kullanman gerekir, eğer biliyorsan ve bu bilgiyi vermek istiyorsan.
Kelime sıralaması: Üçüncü ve son önemli parça kelimelerin pozisyonudur. Örneklerimizde “werden” yardımcı fiili çekimli fiil olduğu için ana cümlelerde ikinci, yan cümlelerde (Nebensätze) ise son pozisyonda yer almalıdır. Partizip 2 formu ana cümlelerde her zaman cümlenin sonunda, yan cümlelerde ise “werden” formundan hemen önce (yani sondan ikinci pozisyonda) yer alacaktır.
Örnekler
Aktiv: Der Mann repariert das Fenster.
Adam pencereyi tamir ediyor.
Passiv: Das Fenster wird (vom Mann) repariert.
Pencere (adam tarafından) tamir edilir.
Aktiv: Die Freunde rufen mich oft an.
Arkadaşlar beni sık sık arar.
Passiv: Ich werde oft (von den Freunden) angerufen.
I often get called (by my friends).
Özet
- Passiv schreiben, reparieren ve anrufen gibi geçişli (Akkusativ) fiillerle kullanabilirsin.
- Aktif bir cümlede nesne olan öğe, pasif cümlede özne (Nominativ) olacaktır (örn. mich → ich; den Text → der Text).
- Çekimli fiil olarak “werden” biçimini ile ana cümlenin sonunda bulunan bir Partizip 2 biçimiyle birlikte kullan.
- Agens (kim tarafından) belirtmemek oldukça yaygındır, ancak bunu yapmak istersen, “von” edatını (+Dativ) kullanarak yapabilirsin.
Egzersizler
Bu konudaki egzersizlerle bilgini kontrol et!
Sadece DMM üyeleri içindir. Ücretsiz olarak kayıt olabilir veya gönüllü olarak aylık bağışta bulunabilirsin.
Giriş yap veya şimdi üye ol
